ИСТОРИЧЕСКАЯ ГЕОГРАФИЯ САМАРКАНДА В ОПИСАНИЕ СРЕДНЕВЕКОВЫХ АВТОРОВ
В данной статье рассказывается об исторической географии города Самарканда и прилегающих территорий на основе сведений, приведенных в трудах средневековых авторов по истории и географии по Средней Азии. Также, рассказывается о расположении города, территории, горах, реках и климате Самарканда, влиянии города на политические процессы в средных веках в Средней Азии.
Ilhomov Z.A. O’rta Osiyo xonliklari tarixiy geografiyasi. Toshkent. «Bookmany print» nashriyoti 2024.
Махмуд ибн Вали. Море тайн относительно доблестей благородных (география). Ташкент, «Фан». 1977.
Заҳириддин Муҳаммад Бобур. Бобурнома. -Т .: Юлдузча. 1989.
Шарафуддин Роқимий. Тарихи Томм. Тошкент. «Маънавият». 1998.
Абу Тоҳирхожа. «Самария». (Қайта ишланган ва тўлдирилган нашрига масъул Ш.Вохидов, Б.Аминов). Тошкент:
«Янги аср авлоди». 2009.
Ҳерман Вамбери. Бухоро ёхуд Мовароуннаҳр тарихи. Тошкент Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат
нашриёти. 1990
Ҳофиз Таниш ал-Бухорий. Абдулланома («Шарафномайи шоҳий»). Биринчи китоб; Форс тилидан С.Мирзаев
тарж.; Сўз боши ва изоҳлар муаллифи: Б. Ахмедов. —Т.: «Шарқ», 1999. 416 б.
1494 yil nazarda tutilmoqda.
Xo‘jand suyining janub jonibidin - Sirdaryo nazarda tutilmoqda, ya’ni Sulton Ahmad mirzo hozirgi Ho‘jand atroflaridan,
Sulton Mahmudxon esa taxminan hozirgi bekobod atroflaridan yurishi qilganligi ko‘rsatilmoqda.
Oqko‘tal – Boysun atroflarida joylashgan mavzelardan.
Sog‘ardj - Sogardj - bu Samarqand yaqinida joylashgan mavze. Sog‘ardjda islom olamida mashhur bo‘lgan Shayx
Burxoniddin Sog‘ardjiy yashagan, uning maqbarasi ham shu еrda. XIV asrning 70-yillarida Amir Temur saltanatining
markazi hisoblangan Samarqand shahar Arki tomonidan jangdagi Toshqo‘rg‘on - chaqar orasini bog‘lovchi mashhur
Shohruhshoh ko‘chani ochish vaqtida yuzaga chiqqan Sog‘ardjiy qabriga bog‘lab, mahobatli baland maqbara
tiklangan. Amir Temur tomonidan uning maqbarasi ta’minoti atrofidagi bog‘lar vaqf qilib berilgan. Hozirgi kunda bu joy
Ruhobod deb ataladi.
Sheroz qishlog‘i – Temuriylar davriga oid bo‘lgan qishloqlardan biri bo‘lib, hozirgi Bulung‘ur tumanining Bolg‘ali
qishlog‘i yaqinidagi qadimgi qal’a.
Miyonkolot – asarda Miyonkolotga Zarafshon daryosining o‘rta oqimida joylashgan, Oqdaryo va Qoradaryo daryolari
oralig‘ida shakllangan, uzunligi 100 km ga teng keladigan orol deb ta’rif berilgan.
Chag‘oniyon - (arab. Sag‘oniyon) - Surxondaryo (Chag‘onrud)ning o‘rta va yuqori oqimi bo‘ylarida joylashgan tarixiymadaniy viloyat. 630 yilga oid qayd etilgan Syuan Szan tegishli hudjjatlarda ilk marta tilga olingan. I-III asrlarda
Chag‘oniyon Kushon podsholigi tarkibiga kirgan. Chag‘oniyonning iqtisodi va madaniyati bu davrda ravnaq topgan,
ko‘plab shahar va qishloklar vujudga kelgan, tovar-pul munosabatlari, sug‘orma dehqonchilik, turli kasb-hunarlar, tasviriy
va amaliy rivojlangan. V asr ikkinchi yarmi – VI asrda Chag‘oniyon Eftaliylar davlati, keyinchalik Sosoniylar davlati
tarkibiga kirgan. VI asr ikkinchi yarmi – VIII asr ikkinchi yarmida Chag‘oniyon mahalliy sulola tomnoidan boshqarilib,
raman Toxaristonning oliy hukmdorlari - turkiy yabg‘ularga bo‘ysungan. Chag‘oniyon hukmdorlari xidevlar yoki
chag‘onxudotlar deb yuritilgan. X asrda Somoniylar davlati, XI asr birinchi yarmida Qoraxoniylar, XI asr ikkinchi yarmi -
XII asr birinchi yarmida Saljuqiylar, XIII asr boshlarigacha qoraxoniylar, qarluqlar, g‘uriylar, xorazmshoxlar tarkibida
bo‘lgan. XIII ikkinchi choragidan boshlab Chig‘atoyxonning nabirasi Yesun Tuvaning, so‘ngra uning o‘g‘li Barokning
merosiy mulkiga aylangan. Bu davrda Yangi shahar ilgarigi rabod o‘rnida vujudga kelib XVI asr boshlarigacha mavjud
bo‘lgan, shu davrda Shayboniyxon tomonidan egallangan.
Taxti qoracha dovoni haqida aytilayotgan bo‘lishi mumkin.
Илҳомов З.А. Ўзбекистон тарихи. Тошкент, “Наврўз”, 2021 йил; Ilhomov Z.A. О‘zbekiston tarixi (XVI-XX asr
boshlari). Тошкент, “Innovatsiya-Ziyo”, 2022 йил
Aylanasi 1 toshga teng demoqchi, 1 tosh - 6-8 chaqirimga teng, taxminan 8 km ga yaqin masofaga teng keladi.
Kо‘hak tog‘i (fors. - kichik tog‘) – Zarafshon tizmasidagi kichik tog‘, tepalik. Samarqand shahri yaqinidagi CHо‘ponota
tepaligining qadimiy nomi. Arab geograflari Yoqut Hamaviy, Istaxriy, Ibn Xavqal asarlarida Jabali Kо‘hak (“Kо‘hak
tog‘i”) nomi bilan qayd etilgan.
Kо‘hak etagidan oqib о‘tgan Zarafshon daryosi о‘rta asrlarda shu tepalik nomi bilan Kо‘hak daryosi (obi Kо‘hak, Kо‘hak
suyi) deb atalgan. Yunon tarixchisi va geografi Kvint Kursiy Ruf Kо‘hak, ya’ni Zarafshon daryosini “Politimet”, fors
tilidagi manbalarda Rudi Mosaf, Rudi Shargʻ deyilgan, arabcha manbalarda esa Haramkom - "Muqaddas daryo", Vodiy usSugʻd, Nahr ul-Buxoro kabi nomlari qayd etilgan, tarixchi olim Narshaxiy Zarafshonni Rudizar, gohida Haromkom deb
atagan va Boykandga oqib borishini ta’kidlagan. Boykand esa tо‘qay va kattakо‘lga tutashadi. Bu kо‘lni Bargin, Farix,
Qorakо‘l deb atalishini kо‘rsatib о‘tgan. Jayxoniy (X asr) esa bu kо‘lni Somchan deb ataydi. Buxoro suvining ortiqchasi
о‘sha joyga yig‘ilishini kо‘rsatadi, tarixchi olim Hofizu Obrо‘ esa Kо‘hak suvi kо‘p bо‘lgan yillarda Amudaryogacha yetib
borganligini ta’kidlaydi. Zahiriddin Muhammad Bobur о‘zining "Boburnoma" asarida daryoni Obi Koʻhak deb kо‘rsatib
о‘tgan bо‘lsa, keyinroq Daryoyi Koʻhak, XVIII asr manbalarida esa Zarafshon daryosi sifatida tilga olinadi.
120 tosh – Abu Toxirxojaning kо‘rsatishicha daryoning uzunligi 907 km ga teng bо‘ladi, biroq zamonaviy manbalarda
Zarafshon darayosining uzunligi 877 km etib kо‘rsatilgan.
Darg‘om kanali – Zarafshon daryosidan boshlanadi, Ravotxо‘ja qishlog‘i yaqinidagi tо‘g‘ondan boshlanib,
Ulus chо‘ligacha davom etadi. Tarixiy manbalarda kanalning miloddan avvalgi V-IV asrlarda, Toshkent atroflaridagi
Bо‘zsuv va Zax ariqlari bilan bir vaqtda qazilganligi qayd qilingan. Klavdiy Ptolomey tomonidan II asrda tuzilgan
xaritada Darg‘om arig‘i «Dargomaniy» tarzida kо‘rsatiladi. Darg‘om kanali Yangi Darg‘om, Eski Darg‘om
va Aylanma Darg‘om kanallarini о‘z ichiga oladi. Darg‘om kanalining uzunligi 100 km ga teng.
Муқимов З. Ўзбекистон давлати ва ҳуқуқи тарихи. Т.: -Адолат‖, 2003.
Ilhomov Z.A. О‘zbekiston tarixi (XVI-XX asr boshlari). Тошкент, “Innovatsiya-Ziyo”, 2022 йил.
KARIMOV, F. (2024). G ‘ARBGA XOS TANQIDIY FIKRLASH TUSHUNCHASINI O ‘ZBEKISTONDAGI CHET TIL SIFATIDA INGLIZ TILI (EFL) DARSLARIGA INTEGRATSIYA QILISH: MADANIY YONDASHUV. News of the NUUz, 1(1.7. 1), 114-116.
KARIMOVA, M., & NURALIYEVA, F. (2024). KOMPYUTERNING DASTURIY TA’MINOTI. DASTURIY TA’MINOTNING TURKUMLANISHI. News of the NUUz, 1(1.7. 1), 117-119.
KAYUMOV, K. (2024). KICHIK SHAHARLARNI RIVOJLANTIRISHDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI. News of the NUUz, 1(1.7. 1), 120-122.
.jpg)
2.png)
