Ijtimoiy-gumanitar fanlar

INGLIZ VA TURKIY TILLARDA METAFORA VA KONSEPTUALIZATSIYA

Metafora, konseptualizatsiya, ingliz tili – turkiy tillar, kognitiv lingvistika, qiyosiy tadqiqot, madaniyat, tarjima

Mualliflar

Mazkur maqolada ingliz va turkiy tillarda metafora hamda konseptualizatsiya kognitiv lingvistika nuqtai nazaridan tadqiq etiladi. Metaforalar faqatgina bezak vositasi sifatida emas, balki insonning vaqt, hissiyot va hayot kabi mavhum sohalarni anglashida markaziy mexanizm sifatida qaraladi. J. Lakoff va M. Johnsonning Konseptual metafora nazariyasi (Conceptual Metaphor Theory, CMT) asos qilib olingan bo‘lib, unda ingliz tilidagi metaforik ifodalar turkiy tillarda – xususan, o‘zbek, turk va qozoq tillarida uchraydigan ifodalar bilan qiyoslanadi. Qiyosiy-analitik uslub asosida maqolda maqollar, iboralar va kundalik nutqdan olingan misollar tahlil qilinadi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, umumiy kognitiv modellarga (masalan, tana tajribasiga asoslangan metaforalar – g‘azabni ifodalashda issiqlik) hamda madaniyatga xos konseptualizatsiyalarga (masalan, turkiy ifodalarda ko‘chmanchilik obrazlari, ingliz tilida esa iqtisodiy-sanoat obrazlari) duch kelinadi. Maqolada metaforik konseptualizatsiya madaniy qadriyatlar, dunyoqarash va tarixiy tajribaga deraza bo‘lib xizmat qilishi ta’kidlanadi. Tadqiqot natijalari tarjimashunoslik, madaniyatlararo muloqot va til o‘qitishda amaliy ahamiyatga ega