O‘ZBEK TILIDA QADIMGI O‘LCHOV SO‘Z MAYDONINING FUNKSIONAL-SEMANTIK XUSUSIYATLARI

Lingvistik faktlarning tizimli tashkil etilishidagi maydon printsipi zamonaviy tilshunoslikning eng muhim yutuqlaridan biri hisoblanadi. “Funksional-semantik maydon” tushunchasi til vositalarini semantik-funksional asosda o‘zaro bog‘lanishi va ularning tizimli-strukturaviy tashkil etilishini nazarda tutadi. Bu tushunchani taniqli tilshunoslar J. Trier, B. Pottier, A. Bondarko, E. Coseriu va S. Berejan ishlab chiqqan. Funksional-semantik yondashuvning afzalligi shundaki, u tilni uning amaliy namoyon bo‘lishida, harakatda o‘rganish, shuningdek, lingvistikadan tashqari hodisalarni ifodalash vositalarini tahlil qilish imkonini beradi. O‘lchovga oid til korpusi (adabiy, terminologik va so‘zlashuv nutqida) millatdan millatga farq qiladi, chunki u tarixiy taraqqiyot, ijtimoiy e’tiqodlar va hukmron mafkura bilan belgilanadi. O‘zbek tili o‘lchovga oid leksik birliklar jihatidan juda boy bo‘lib, ular ommaviy axborot vositalarida, badiiy adabiyotda va didaktik materiallarda keng qo‘llaniladi. Ushbu maqola O‘zbek tilidagi funksional-semantik maydonning ishlash xususiyatlariga bag‘ishlangan. Muallif "funksional-semantik maydon" tushunchasini aniqlaydi, "o’lchov" ni bildiruvchi leksemalarni (kontseptual maydon) ochib beradi, maydon tarkibiy qismlarining (semalar) semantik tahlilini olib boradi va ularning mikromaydonlarini taqdim etadi.